Financiering van eHealth in de wijkverpleging: alle ins en outs voor 2017
Hoewel 2017 nog best ver weg lijkt, komt de zorginkoop voor volgend jaar toch alweer in zicht. Zo hebben verschillende verzekeraars voor de zomer de inkoopdocumenten uitgebracht met hun visie, aanpak en verwachtingen. Weten wat er in deze documenten staat over de inzet van eHealth en technologie in de wijkverpleging? En benieuwd naar wat dat betekent voor zorgaanbieders? In dit blog (gemiddelde leestijd: 10 min) de resultaten van mijn nieuwgierigheid, analyse en enkele concrete adviezen.
Veranderingen in de bekostiging wijkverpleging
Allereerst wat achtergrondinformatie over de veranderingen in de bekostiging van de wijkverpleging. Vanaf 2015 is er in de bekostiging van de wijkverpleging veel gebeurd. Het doel hiervan is dat de wijkverpleegkundige samen met de huisarts ervoor zorgt dat mensen langer zelfstandig thuis kunnen blijven en zorg vooral ‘dichtbij wordt georganiseerd’.
Om dit doel te halen is onder meer de persoonlijke verzorging en verpleging vanuit de AWBZ overgeheveld naar de zorgverzekeringswet. Dit is in stappen gedaan, waarbij vanaf 1 januari 2017 de verzekeraars volledig verantwoordelijk zijn voor deze vorm van zorg.
Wat betekent dit concreet?
''Concreet betekent dit dat alle zorgverzekeraars voor hun verzekerden wijkverpleging inkopen''Concreet betekent dit dat alle zorgverzekeraars voor hun verzekerden wijkverpleging inkopen. De wijkverpleegkundige is daarbij een belangrijke schakel. Hij of zij bepaalt op basis van professioneel handelen (onafhankelijk) welke inzet van zorg nodig en gepast is, gebaseerd op indicatie en zorgplan. Zo is te lezen in de brief van VWS aan de Tweede Kamer inzake de Bekostiging Wijkverpleging 2017.
In de praktijk betekent dit dat de wijkverpleegkundige voor alle cliënten die zorg thuis nodig hebben, indiceert welke zorg passend is en het zorgplan opstelt. Op basis van dit zorgplan levert een thuiszorgorganisatie zorg thuis. Hieronder valt zowel verzorging, zoals hulp bij het aankleden, douchen of naar het toilet gaan, en verpleging, zoals medicatie klaarzetten en toedienen. De zorgverzekeraars zijn daarbij volledig risicodragend voor deze vorm van zorg.
Is de verandering daarmee klaar?
Nee. De Nederlandse Zorg Autoriteit (NZA) heeft recent haar toekomstig bekostigingsmodel gepresenteerd. In dit nieuwe model is het de bedoeling dat zorg op basis van een aantal zorgprofielen wordt vergoed. Deze worden gevormd door zorggerelateerde informatie, bijvoorbeeld of iemand dementerend is, en specifieke patiëntkenmerken, bijvoorbeeld of er mantelzorg beschikbaar is.
De komende tijd gaat de NZa hier afspraken over maken, zodat het nieuwe bekostigingsmodel in 2019 kan worden ingevoerd.
Wat betekent dit voor 2017?
Op zich betekent dit voornemen voor 2017 nog niets. De overheid heeft echter wel aangegeven in 2017 de eerste stap te willen zetten in de vereenvoudiging van de wijkverpleging. De overheid zal de indeling van de huidige vijf prestaties (persoonlijke (oproepbare) verzorging, (oproepbare) verpleging en advies, instructie en voorlichting) loslaten. Dit zodat zorgverzekeraars aan de hand van één geïntegreerd tarief zorg kunnen inkopen. Mochten een verzekeraar en zorgaanbieder onverhoopt toch niet tot één tarief komen, dan blijft het wel mogelijk de losse prestaties in te kopen.
Individuele afspraken
Daarmee kom ik feitelijk tot de kern: de noodzaak tot maatwerk in de contractering tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders. En dit zal voor volgend jaar ook gelden voor de contractering van de inzet van eHealth en technologische middelen.
''Per aanbieder en per verzekeraar zullen er afspraken gemaakt moeten worden'' Een hele verantwoordelijkheid voor zowel de zorginkopers (de verzekeraars) als de zorgverkopers (de zorgaanbieders), want per aanbieder en per verzekeraar zullen er afspraken gemaakt moeten worden. Over de zorg in het algemeen. En over de inzet van eHealth, domotica of technologie binnen deze zorg. Daarom is het extra belangrijk hier tijdens het inkoopproces expliciet aandacht aan te schenken.
Hoe staan verzekeraars ten opzichte van zorgtechnologie in de wijkverpleging?
Als je de krantenberichten en sociale blogs mag geloven, dan vinden alle partijen in het veld dat digitale zorg belangrijk is. Maar worden zorginnovaties dan ook actief ingekocht? Ik maakte een quickscan van de diverse inkoopdocumenten van vijf bekende zorgverzekeraars. EHealth, domotica en technologie worden hierin absoluut benoemd.
Zilveren Kruis - wil zorg met behulp van technologie inkopen
Zilveren Kruis is helder in haar inkoopdocument. Zij wenst zorg met behulp van technologie in te kopen. Als zorgsoorten noemt zij farmaceutische telezorg en beeldschermcommunicatie. Bovendien stimuleert Zilveren Kruis uitdrukkelijk doelmatigheid via ‘Beloning Achteraf’, waarbij zorgorganisaties die hun doelmatigheid in 2017 verbeteren ten opzichte van 2016 een opslag krijgen op het basistarief. Doelmatigheid definieert Zilveren Kruis als ‘gemiddelde zorgkosten per cliënt’, gebaseerd op gemiddeld aantal uren per cliënt per maand en gemiddeld uurtarief.
De inzet van technologie zal in veel gevallen kunnen bijdragen aan een hogere doelmatigheid. Zeker iets om te onderzoeken dus!
Menzis - is geïnteresseerd in eHealth
Ook Menzis is heel duidelijk over het feit dat zij de komende jaren geïnteresseerd is in vormen van eHealth. In een aparte paragraaf benoemt zij mogelijkheden van eHealth voor mantelzorgers en vrijwilligers, zoals WeHelpen. Ook stimuleert zij Elektronisch Cliënten Dossiers (ECD’s) en noemt zij farmaceutische telezorg ‘gemeengoed’.
Voor ‘vormen van beeldschermzorg’ geeft Menzis aan nog niet de verwachte resultaten te zien. Wat deze gewenste resultaten zijn, is overigens niet terug te vinden. Ook niet duidelijk is of zij de inzet en verdere ontwikkeling ervan juist stimuleert of niet. Bekend is wel dat juist in de regio waar veel verzekerden van Menzis wonen men vrij ver is met de inzet van beeldzorg.
Verder wil Menzis innovatie en samenwerking in de eerste lijn kunnen belonen. Zo is ook te lezen in het hoofdstuk inzake het financieel beleid in het inkoopdocument.
CZ - noemt ICT en domotica als mogelijkheid
CZ beschrijft in haar inkoopdocument haar visie op de wijkverpleging vrij uitgebreid. De focus ligt daarbij op zelfredzaamheid, eigen regie, ontzorgen, kwaliteit van leven en gepast zorggebruik. Als mogelijkheden om dit te doen, noemt zij ICT en domotica als ook het bevorderen van sociale contacten.
''CZ noemt de inzet van eHealth en domotica als voorbeelden om doelmatige zorg te creëren''Verder vindt CZ het multidisciplinaire karakter belangrijk, waarbij de wijkverpleegkundige samen met de huisarts en andere disciplines in het wijknetwerk contact houdt. CZ neemt daarbij ook doelmatige zorg als uitgangspunt. Hieronder verstaan zij bevordering van zelfredzaamheid en het uitgangspunt om alleen zorg in te zetten waar dit echt nodig is. En ook noemt zij de inzet van eHealth en domotica als voorbeelden om doelmatige zorg te creëren.
Heel belangrijk is vervolgens de doelmatigheid en gemeten kwaliteit van zorg. Dit bepaalt namelijk of zorgaanbieders in 2017 mogen groeien, gelijk blijven qua volume of dienen te krimpen.
DSW - initiatief voor innovatie moet uit veld komen
DSW heeft haar inkoopbeleid online op de website geplaatst en maakt hier heel nadrukkelijk melding over innovaties. Zij vindt dat het initiatief voor innovatie uit het veld moet komen en stelt derhalve geen specifieke eisen aan innovaties. Wel toetst zij of een innovatie binnen de zorgverzekeringswet valt en insteekt op verbetering van de zorg.
Infrastructuur of technologie vergoedt ze niet, wel de directe zorgtijd die bijvoorbeeld geleverd wordt via beeldzorg. Voor farmaceutische telezorg geldt hierop een uitzondering waarbij DSW een deel van de infrastructuur vergoedt, mits deze tot een besparing leidt. Dit laatste moet de zorgaanbieder vooraf aantonen aan de hand van een kostprijsberekening.
VGZ - noemt zorgtechnologie als ‘good practice’
Als laatste behandel ik hierbij het inkoopdocument van VGZ. Ook zij noemt technologie als ‘good practice’ om de zorg op langere termijn betaalbaar te houden.
VGZ nodigt zorgaanbieders daarbij uit initiatieven te melden die de zorg verbeteren en doelmatigheid verder vergroten. Dit sluit aan bij de visie van VGZ van zinnige zorg: betaalbare zorg waarin de patiënt centraal staat en waarbij verspilling en overdaad worden vermeden.
VGZ wil dit onder meer bereiken door zorgaanbieders die voldoen aan de doelmatigheidsnormen te belonen met een plus-contract (volumegroei). De doelmatigheid bepaalt zij aan de hand van het aantal maanden wijkverpleging, kosten van de geleverde wijkverpleging aan de cliënt en het aantal uren wijkverpleging per cliënt.
Ook hier geldt dus dat technologie die de zelfredzaamheid bevordert, een middel kan zijn om op dit punt een goede score te behalen.
Wat betekent dit voor de zorgaanbieders?
Voor zorgaanbieders betekenen de diverse inkoopdocumenten vooral dat zij individueel afspraken zullen moeten maken over de inzet van eHealth en technologie. Daarbij gaan alle bekeken zorgverzekeraars uit van het principe van doelmatigheid en belonen zij in de meeste gevallen deze doelmatigheid met groeiruimte en/of opslagen op de tarieven.
''Innovaties die leiden tot doelmatigheid en/of een verbetering van de kwaliteit kunnen worden ingezet''Innovaties die leiden tot doelmatigheid en/of een verbetering van de kwaliteit kunnen daarbij worden ingezet. In geen van de documenten worden hier op voorhand beperkingen genoemd. Het initiatief ligt daarbij dus ook bij zorgaanbieders.
Ik geef drie voorbeelden ter inspiratie op dit gebied:
Voorbeeld 1: beeldzorg
Met beeldzorg kunnen wijkverpleegkundigen cliënten op afstand ondersteunen waardoor minder bezoek aan huis nodig is. Ook kan het cliënten helpen sociale contacten te onderhouden en het contact met de mantelzorg te versterken.
Beeldzorg kan direct bijdragen aan het vergroten van de doelmatigheid van zorg. Als een cliënt door beeldzorg een deel van de eigen regie houdt, dan bespaart dit uren. En ook aan de kant van de zorgaanbieder zelf kan dit renderen, bijvoorbeeld omdat zij minder reistijd nodig heeft. Daarnaast kan beeldzorg in tijdelijke zorgsituaties cliënten helpen eerder hun zelfredzaamheid terug te krijgen, waardoor er minder lang zorg nodig is. Tenslotte zijn er mooie voorbeelden waarbij wijkverpleegkundigen via beeldzorg mantelzorgers ondersteunen, zodat zij bepaalde zorgtaken zelf kunnen uitvoeren.
Een goed voorbeeld hiervan ziet u in de door Vitaal Thuis gemaakte video:
Daarnaast zie ik steeds vaker dat organisaties beeldzorg inzetten voor multidisciplinaire communicatie tussen zorgverleners. Iets dat ook door de diverse verzekeraars als belangrijk middel wordt gezien om de eerste lijn te versterken. Denk aan virtuele overleggen, consulten waarbij een specialist of huisarts meekijkt bij bijvoorbeeld complexe wondverzorging, of dubbele controle bij medicatie door een Medisch Service Center of zorgcentrale.
Voorbeeld 2: medicatiebegeleiding op afstand
Een ander goed voorbeeld van een innovatie die bijdraagt aan de doelmatigheid is meditatiebegeleiding op afstand, door de NZa farmaceutische telezorg genoemd. Door een cliënt in staat te stellen zelf medicatie te nemen als dat nodig is, wordt fysieke zorg (deels) vervangen door technologie.
Ook uitgebreidere ondersteuning in de medicatieketen kan hierbij interessant zijn. Dit om de kwaliteit en samenwerking in de eerste lijn te versterken en multidisciplinaire zorg mogelijk te maken.
Voorbeeld 3: ADL-monitoring
Een heel ander voorbeeld dat kan helpen bij meer doelmatigheid, is de monitoring van Algemene Dagelijkse Verrichtingen. Ook wel leefstijlmonitoring of levensloopalarm genoemd. Met dit type monitoring leggen sensoren leefpatronen in huis vast. Op basis van deze patronen verkrijgt de wijkverpleging of casemanager dementie inzicht in het gedrag van de bewoner in huis en kan zij de zorg gerichter inzetten.
Bovendien - zeer belangrijk – ontlast ADL-monitoring mantelzorgers, zoals bleek in een proef die we uitvoerden onder de projectnaam ‘BertWaakt’ met zorgorganisatie Cordaan.
De kansen voor deze nieuwe vorm van monitoring zijn groot. Zo kan het mensen langer zelfstandig houden, omdat het de veiligheid thuis borgt. En ook kan het bij het afbouwen van zorg worden ingezet, om toch via het zelflerende sensormechanisme een oogje in het zeil te houden vanuit de zorgverlening en mantelzorg.
Het kenniscentrum voor langdurende zorg Vilans meldde recent dat zij nog voor 2017 een structureel tarief verwacht voor dit soort technologie.
Conclusie: en wat nu?
In de meeste inkoopdocumenten moeten de exacte financiële kaders nog helder worden, zoals of de zorgverzekeraar in 2017 wel of niet met een geïntegreerd tarief gaat werken. En hoe hoog dit tarief dan is. Ook zijn aanvullingen op het geïntegreerde tarief en NZa-beleidsregels of mogelijkheden voor specifieke eHealth en technologie nog niet bekend gemaakt.
Geleverde kwaliteit en doelmatigheid staan centraal
Wat al wel duidelijk is, is dat in toenemende mate de geleverde kwaliteit in combinatie met het doelmatig inzetten van zorg centraal wordt gesteld bij de beoordeling van de zorginkoop. En deze principes gaan ook al op voor de inkoop van 2017.
Ook blijkt uit het bericht van Vitaal Thuis (zie onder aan dit blog) dat huidige regelingen voor beeldschermzorg en farmaceutische telezorg in 2017 van toepassing blijven.
Voorbereiding op toekomstige financiering
''De zorgsector bereid zich stap voor stap voor op de toekomstige financiering''Wat ook duidelijk is, is dat de zorgsector zich stap voor stap voorbereid op de toekomstige financiering. Deze moet zoals eerdergenoemd in 2019 ingaan. In het nieuwe model krijgen zorgaanbieders uiteindelijk niet langer bekostiging voor de handelingen die zij verrichten, zoals nu, maar op basis van uitkomstenbekostiging aan de hand van zorgprofielen. De invoering van dit model betekent het definitieve einde van het najagen van productie.
Zorgtechnologie moet verweven zijn in processen
In elk geval zal de inzet van technologie in de komende jaren meer dan ooit verweven moeten zijn met de zorgprocessen zelf. Het moet in wezen onderdeel van de indicering worden, zoals dat al op steeds meer plaatsen is. En daarbij is er geen spraken meer van ‘eHealth’ of ‘domotica’ maar van reguliere zorgprocessen die met digitale technieken worden ondersteund.
Hier in 2017 een volgende stap in zetten, lijkt derhalve belangrijker dan ooit. Verschillende voorbeelden laten zien hoe dankzij de inzet van technologie de zorg doelmatiger kan en eigen regie en zelfredzaamheid worden ondersteund. In een volgend blog ga ik hier dieper op in en zal ik enkele zorgsituaties omschrijven waarin technologie succesvol een plek heeft gekregen.
Wilt u nu al meer ideeën op dit gebied? Reageer dan gerust via LinkedIn, Twitter of stuur een bericht. Ik zal dan proberen enkele voorbeelden te delen die u kunnen inspireren!
Praktische tip: Vitaal Thuis Handreiking contractering thuiszorgtechnologie
Tenslotte een praktische tip. In juli van dit jaar heeft de werkgroep Financiering & Inkoop van Vitaal Thuis een heel nuttig en geweldig bruikbaar document gemaakt. In dit document worden handreikingen gegeven voor contractering. Ook leuk zijn de scenario’s en mogelijkheden die ze schetsen in het document. Wat mij betreft een aanrader om te lezen (u vindt het document hier).
