'Ik weet het gewoon niet meer. Help mij nou'

14 september 2017

‘Ik kan mezelf niet meer redden, mijn man heeft ernstige dementie en mijn kinderen wonen hartstikke ver weg. Ik weet het gewoon niet meer. Help mij nou’. Bam, die kwam binnen. Ik keek op en zag een oudere dame zuchtend en gefrustreerd bij het zorgloket staan. De mevrouw achter de balie deed haar best, maar kon haar uiteindelijk niet echt helpen. Ik zat als wachtende in de ruimte en hoorde het aan. Op de een of andere manier kreeg ik het niet meer uit mijn hoofd. Want, vergeten we deze groep kwetsbare mensen niet? Verwachten we niet teveel van zelfredzaamheid bij deze groep? Helpen wij ze wel genoeg?

Techniek back in the days

In het jaar dat ik met FocusCura begon (2003), was het eigenlijk heel simpel: iPads en iPhones bestonden niet. Techniek was voor ‘hippe jongeren’ en nerds. Niet voor ouderen. Veel mensen verklaarden me dan ook voor gek toen ik met het idee kwam om met techniek deze ouderen te helpen zelfstandig te blijven. Toch deden we het. En de senioren? Die vonden het fantastisch, zoals uit onderstaande video blijkt (gemaakt in 2004): 

Technologie vandaag de dag

Nu is de situatie heel anders. Technologie heeft een dominante plaats in ons leven gekregen. Van jong tot oud: we gebruiken onze computers, smartphones en tablets voor van alles en nog wat. Sterker nog, we staan ermee op en gaan ermee naar bed.

Vorig jaar lag het percentage Nederlanders met een smartphone op 86 procent (bron: Dutch Smartphone Users rapport van Telecompaper). De groei zet nu vooral door bij ouderen, want jongeren zonder smartphone bestaan (bijna) niet 'Onder 65- tot 80-jarigen is het smartphonebezit zelfs gegroeid van 9 procent naar 63 procent'meer. Onder 65- tot 80-jarigen is het smartphonebezit in 2016 zelfs gegroeid van 9 procent naar 63 procent.

Toch moeten we niet denken dat daarmee ‘iedereen’ ook wel eventjes snel een paar hippe apps downloadt en ‘klaar is Kees’. Tuurlijk, we zien dat ouderen in rap tempo gebruikmaken van techniek, maar er is ook een groep hulpbehoevende ouderen die helemaal nog niet zo ‘tech-savvy’ zijn. Zo maken 1,2 miljoen senioren nog helemaal geen gebruik van het internet, omdat zij geen internetaansluiting hebben (bron: WijSr, het magazine van KBO-PCOB). 

Zelfredzaamheid en techniek

Techniek is een steeds wezenlijker onderdeel van ons leven en is daarmee ook steeds bepalender in het zelfredzaam zijn en blijven. Maar net zoals de mevrouw in het begin van dit blog, zijn er heel veel kwetsbare mensen die het gewoon niet weten en om hulp verlegen zitten. Zij hebben een beperkte zelfredzaamheid. Ook de mogelijkheid om zelf de regie te voeren, is niet voor iedereen weggelegd. Zo wonen kinderen vaak ver weg of kijken in sommige gevallen nauwelijks meer naar hun ouders om. Die mensen mogen we dus niet vergeten. En dat doen we ook niet: tienduizenden verpleegkundigen, verzorgenden, helpenden en vrijwilligers zetten zich dagelijks in om deze kwetsbare groep te helpen. 

Thuis met dementie 

Zo mocht ik onlangs een ochtend meelopen met een casemanager dementie bij zorgorganisatie Cordaan in Amsterdam. De casemanagers begeleiden ouderen met dementie en hun directe omgeving, zoals de echtgenoot/echtgenote en familieleden, gedurende het hele proces dat iemand met dementie thuiswoont. Wij werken nauw samen met hen om voor deze kwetsbare groep mensen met dementie, nieuwe technologische ondersteuning te ontwikkelen met behulp van slimme sensoren, zodat zij niet naar een verpleeghuis hoeven als zij dat niet willen (of niet kunnen vanwege toenemende wachtlijsten).

Op de fiets door Amsterdam bezochten we samen diverse cliënten. Zo kwamen we bij een echtpaar waarvan de vrouw ernstige dementie had. De echtgenoot stond voor het besluit of hij haar zou laten opnemen. Hun dochter was aanwezig. Ik had diep respect voor ze, hoe ze met de situatie omgingen. Ze waren alle mogelijkheden aan het verkennen. Ze dachten na hoe ze dit moeilijke besluit konden voorkomen. Want, zo vertelden ze me: “het laatste wat je wilt, is je eigen echtgenote laten opnemen”. De casemanager en wijkzorg waren hun steun en toeverlaat. ‘Het laatste wat je wilt, is je eigen echtgenote laten opnemen’

Ook een oudere man die we later bezochten en die alleen woonde, was kwetsbaar maar toch heel vrolijk. Heel opgewekt vertelde hij over van alles en nog wat. Een echte rode draad zat er niet in. Technologie…? Nee. Dat had hij niet. Zijn overleden vrouw, daar had hij nog steeds heel veel verdriet van. Toen we de deur uitliepen, hoorde ik hoe zijn kinderen zich zorgen maakten. Ze woonden allemaal ver weg. Hoe moest het nu verder?

Technologie om zorgen te verlichten

Ik was erg onder de indruk van deze ochtend. Het zette mij echt aan het denken. Al deze mensen hebben hun eigen uitdagingen, zorgen en waren diep gelukkig met de steun van de wijkzorg en casemanagers. Voor hen was zelfredzaamheid een abstract begrip. En technologie ook... Hoewel dat laatste niet helemaal waar bleek te zijn. Diverse keren vroegen mensen mij of ik wat wilde vertellen over wat FocusCura doet. Dan vertelde ik over onze missie om samen met zorgorganisaties te helpen kwetsbare mensen te ondersteunen zodat zij veilig en zelfstandig thuis kunnen blijven wonen.  

En juist deze mensen die op het eerste gezicht helemaal niet bezig waren met technologie, moedigden mij aan ermee door te gaan. Voor hen kwamen de sensoren nu misschien te laat, maar het zou zeker geholpen hebben om de zorgen iets te verlichten. En hoe fijn zou het niet zijn als ze voor al die ziekenhuiscontroles voor hun dementerende partner, niet steeds het huis uit moesten. Dat zou veel rust geven.

Werk aan de winkel

Na deze dag realiseerde ik mij nog meer waarom zorgtechnologie zo ongelofelijk nodig is. Misschien niet direct voor de mensen met dementie zelf. Maar wel om ervoor te zorgen dat juist deze mensen de persoonlijke aandacht van hun eigen, lieve, warme en gepassioneerde zorgverleners kunnen behouden. 

Doemdenken wil ik niet, toch liegen de cijfers er niet om. Met het stijgende aantal zorgvragers zal de schaarste in de zorg op termijn niet zozeer een tekort aan budget zijn. De werkelijke uitdaging is het aantal beschikbare handen van gekwalificeerde verpleegkundigen, verzorgenden en casemanagers. Simpel gezegd: zij zijn er onvoldoende.

Door technologie op een slimme manier in te zetten, ondersteunen wij ze bij de begeleiding van hun cliënten. Zo zorgen we ervoor dat hun schaarse tijd maximaal wordt benut, zodat ze nog steeds de tijd hebben om persoonlijke, warme zorg te bieden. Omdat zij veel beter weten wie welke zorg op welk moment nodig heeft.

Hoe mooi zou het dan niet zijn als zij door slimme sensoren een beeld kunnen krijgen over hoe het continu met de cliënt gaat? En mocht er iets aan de hand zijn, ze direct kunnen reageren. En wat zou het niet voor rust opleveren voor kinderen die verder weg wonen, dat zij in een app kunnen zien of alles ‘pluis’ is? 'Bijna alles wat we willen, kan in ons zorgstelsel. Nu moeten we het nog doen!’

 

Zijn we daar al? Nee, we staan pas aan het begin. Aan de kant van de zorgtechnologie zijn er nog veel wensen. En dat moet ontwikkeld worden. Hoe mooi alle commercials ook zijn, het is echt niet makkelijk om de techniek zo te maken dat deze optimaal aansluit bij de wensen van de gebruikers, bij zowel de zorgverleners als de cliënten.

En ook de bekostiging van hoe we zorg leveren, moet - willen we dit echt bereiken - op de schop. Niet zozeer door andere regels of wetten. Nee, ik geloof echt dat bijna alles wat we willen in ons huidige zorgstelsel kan. Nu moeten we het nog doen. En dat vereist lef van ons allemaal: zorgaanbieders, verzekeraars en bedrijfsleven. Want als zij de ruimte creëren dat zorgverleners zelf hun zorg op een andere wijze mogen en kunnen inrichten, dan kunnen we deze belofte waar maken!

Het belangrijkste: de mensen

Natuurlijk zijn in deze zoektocht de gadgets, de robots en de nieuwe techniekjes superspannend. Maar eigenlijk zijn zij figurant in het geheel. Het gaat altijd eerst om de mensen die ermee omgaan: de casemanagers die op de technologie moeten kunnen vertrouwen zodat het hen extra ogen en oren geeft. De mantelzorgers die weten dat de slimme sensoren hen alarmeren als er iets bijzonders is.  ‘De techniek moet dan wel super simpel zijn in gebruik' 

Uiteraard gaat dit niet alleen op voor het gebruik van zorgtechnologie in de dementiezorg thuis. Voor bijvoorbeeld telemonitoring van COPD en Hartfalen, waarbij patiënten zelf hun waarden sturen naar hun zorgverlener, geldt precies hetzelfde. Ook voor deze groep is technologie heel welkom. De techniek moet dan wel super simpel zijn in gebruik en we merken dat een extra uitleg van onze installateurs keihard nodig is. Maar als ik daarna hoor hoe blij patiënten en mantelzorgers ermee zijn en hoeveel rust het hen geeft, dan weet ik dat dit de weg is om te gaan.

Extra hulp voor zeer kwetsbare groep

Is eHealth dus alleen geschikt voor zelfredzame, hippe en vitale mensen? Of alleen voor diegenen met een sterk sociaal netwerk? Absoluut niet! We moeten ons echter realiseren dat we de zeer kwetsbare groep zeker niet mogen vergeten, zoals die oudere dame bij het zorgloket. Zij verdienen speciale aandacht en hulp. Want juist zij zijn enorm gebaat bij de ondersteuning van moderne techniek.

Niet om de techniek zelf, maar om de eenvoudige reden dat daardoor de warme, persoonlijke zorg van deskundige zorgverleners dichterbij dan ooit is. En ook in de toekomst deze warme zorg kan blijven bestaan voor iedereen die het nodig heeft!

*Situaties zijn vanwege privacy redenen iets aangepast zonder de essentie teniet te doen.