Is de menselijke maat zoek in de zorginnovatie?
Steeds meer lezen we over de ‘digitalisering van de gezondheidszorg’. En in juni zagen meer dan 2000 mensen tijdens de Europese eHealth Week hoe toonaangevend Nederland is op dit gebied. Maar ondanks al de positieve berichten, prachtige verhalen en evenzoveel technieken en apps die worden gelanceerd, duizelt mij toch iets... Daarover dit blog.
Een gemis
Mijn duizeling gaat niet zozeer over de kracht of kansen die technologie kan bieden. Nee het is wat anders. Laat me mijn gemis illustreren met een ervaring van bijna 10 jaar geleden toen ik de gevangenis in Lelystad bezocht. Je zult nu wellicht denken ‘wat heeft dit met technologie in de gezondheidszorg’ te maken. Er is echter wel degelijk een relatie.
''Mijn duizeling gaat niet zozeer over de kracht of kansen die technologie kan bieden''In 2006 bezocht ik samen met enkele anderen de net geopende gevangenis in Lelystad. Deze was destijds uniek in zijn soort. Ze zetten hier namelijk de allernieuwste techniek in om op een heel andere manier op de gevangenen te letten. Het doel was onder meer zoveel mogelijk vrijheid en openheid voor de gevangenen en kostenreductie voor de instelling.
Op de kamers sliepen meerdere gevangenen die ieder een eigen bed met touchscreen hadden. Hierop konden ze alles regelen. En middels Wifi, RFID-polsbandjes en agressiedetectorsystemen werd vanuit een glazen koepel in het midden van de gevangenis (de ‘control room’) alles in de gaten gehouden. En als er iets gebeurde, detecteerden de systemen dit gelijk en seinden een ambulant team.
Revolutionair, maar toch gestopt
Op dat moment een prachtig concept. Digitalisering ten top. Toch ondanks de goede bedoelingen begreep ik een aantal jaren later van de toenmalig projectleider dat ze met de meeste technologie waren gestopt. Waarom? Het was immers revolutionair?
De projectleider vertelde me dat door deze technologie het “menselijk gevoel” helemaal werd uitgeschakeld. De cipiers werden eigenlijk een soort “ambulante robots” die enkel op de techniek reageerden en uitrukten in geval van nood. De techniek detecteerde weliswaar als er iets fout gegaan was, bijvoorbeeld als twee gevangenen met elkaar op de vuist gingen, maar dan was men in feite al te laat en het kwaad al geschied.
Het zesde zintuig
''In dat gesprek leerde ik iets heel belangrijks: de enorme kracht van het menselijk gevoel''In dat gesprek leerde ik iets heel belangrijks: de enorme kracht van het menselijk gevoel. Het gevoel dat vaak niet te begrijpen is voor veel techneuten en te vaak wordt uitgeschakeld door alle goedbedoelde techniek.
In vergelijking met de gevangenis betekende het, dat voor de komst van alle techniek cipiers op basis van gevoel in staat waren in te grijpen voordat het te laat was. Ze voelden het als het ware aan wanneer er iets fout zou gaan. En grepen dan ook in of zorgden dat risicosituaties werden vermeden.
Een ervaren doktersoog
Dit principe geldt absoluut ook in de gezondheidszorg. Een ervaren arts kijkt natuurlijk naar de meetwaarde en resultaten van onderzoeken, maar mengt deze vooral met zijn of haar eigen ervaringen, observaties, kennis en gevoel. Om zo in te kunnen schatten wat er met de patiënt aan de hand is en welke behandeling het beste is.
En hoeveel voorbeelden zijn er wel niet, dat dankzij het zesde zintuig van verpleegkundigen op de afdeling nog net op tijd een arts wordt opgetrommeld?
Ondanks dat technologie in al deze situaties onontbeerlijk is, is het wel het samenspel tussen mens en techniek waar het over gaat. Gelukkig maar.
Steunstructuur om waarde te creëren
In de vele posts op internet over het onderwerp eHealth en ook tijdens beurzen waar bedrijven hun oplossingen tonen, staat vooral de kracht van de technieken centraal. In de dagelijkse praktijk zie ik echter dat het vooral cruciaal wordt om de juiste steunstructuur te hebben. Dit om technologie een zinvolle plaats in de zorg te geven, zodat deze ook echt van waarde kan zijn voor patiënt en zorgverlener. De steunstructuur bestaat uit de volgende onderdelen.
1. Integratie in het patiëntendossier
Enerzijds is er de technische steunstructuur, of met andere woorden: hoe zorgen we dat de systemen en technieken die gebruikt worden naadloos integreren in het patiëntendossier waarin alle andere informatie, medische geschiedenis en relevante context te vinden is.
''Integratie in de eigen systemen van zorgverleners is essentieel''Integratie in de eigen systemen van zorgverleners is essentieel.
En idealiter kan een zorgverlener de informatie overal raadplegen, zodat het een echte aanvulling op het eigen beoordelingsvermogen is en helpt een situatie nog beter in te schatten. Alleen dan kan de techniek een plaats krijgen in het dagelijkse zorgproces. Dit is geen makkelijke weg, maar in mijn ogen wel cruciaal.
Zelf geloof ik erin dat applicaties, zoals cVitals, moeten koppelen in dossiers van specialisten in het ziekenhuis. Daarom doen we dat ook, bijvoorbeeld in Utrecht waar de medisch specialisten de applicatie direct vanuit hun Ziekenhuis Informatie Systeem (in dit geval Chipsoft) toegankelijk hebben en deze kunnen delen met de huisartsen die op hun beurt in hun Huisartsen Informatie Systeem (HIS) werken.
En omdat de data de patiënt toebehoort, zorgen we ook dat patiënten hun gegevens te allen tijde kunnen inzien. Bijvoorbeeld zoals we samen met Zilveren Kruis en Cardiologie Centra Nederland realiseerde voor HartWacht (zie onderstaande video).
2. 24/7 medisch service center
Daarmee zijn we er nog niet. Als continue monitoring data gaat verzamelen, dan kunnen slimme algoritmen risico's detecteren of zelfs voorspellen, maar wat dan? Uit onze projecten blijkt dat enerzijds de 24/7 triage van al dit soort zaken belangrijk is, maar ook dat patiënten van een verpleegkundige of arts willen terughoren of alles goed is. Een goede control room of medisch service center is in die gevallen cruciaal.
Ga maar eens na bij jezelf. Zeker als je door ziekte afhankelijk bent geworden, is onzekerheid over je eigen lichaam een grote vijand geworden.
3. Fysieke zorg als het nodig is
Last but not least, het allerbelangrijkste. In een ziekenhuis of kliniek wordt er direct ingegrepen en staan zorgverleners paraat om op alarmen uit te rukken. Vaak maar een paar stappen verwijderd of hooguit een gang oversteken en een mens staat bij je. Maar wat als je thuis zit en er blijkt iets niet in orde? Het is prachtig dat de techniek dat kan signaleren, maar als er vervolgens niemand komt dan heb je er nog niets aan. Ook dan is de steunstructuur cruciaal.
Zorgtechnologie moet vooral ondersteunend zijn
Kortom, ''In mijn ogen is de inzet van technologie in de zorg dan ook iets dat vooral ondersteunend moet zijn'' in mijn ogen is de inzet van technologie in de zorg dan ook iets dat vooral ondersteunend moet zijn. Ondersteunend aan de verpleegkundige, de paramedicus of aan de dokter. En ondersteunend aan de patiënt of diens omgeving zoals mantelzorgers of familie.
Nog veel belangrijker dan de wearables, gadgets of platformen zelf is de steunstructuur waarin die technologie kan 'landen', zodat deze echt waarde krijgt voor de zorg. Exact die symbiose tussen mens en technologie is ongelofelijk belangrijk en die mis ik helaas op veel plaatsen.
Hoe het ook kan, zag ik tijdens de eHealth Week. Hieronder twee prachtige voorbeelden waarbij techniek en zorg hand in hand gaan.
Voorbeeld Siza
Zo sprak het inhoudelijke verhaal van directeur Rob Hoogma van Siza me aan. Siza zoekt samen met cliënten naar innovaties, zodat zij niet altijd afhankelijk hoeven te zijn van anderen om hun dagelijks leven te leiden (zie onderstaande video).
Voorbeeld UMC Utrecht
Ook professor Wouter van Solinge van het UMC Utrecht toonde in zijn verhaal prachtig hoe technologie in de steunstructuur, door hen het continuüm of care genoemd, ingebed kan worden. Onder meer voor patiënten met complexe hypertensie, kinderen met reuma en ALS-patiënten. Zij werken daarvoor onder meer samen met de patiënten zelf, met huisartsen en revalidatiecentrum De Hoogstraat. Zie ook het artikel dat het ALS-centrum hieraan wijdde.
Zorg blijft mensenwerk
Gelukkig zijn er naast de vele mooie technische hoogstandjes ook steeds vaker dit soort voorbeelden. Verhalen die laten zien dat technologie de mens, ook in de rol van zorgverlener, kan versterken. Zodat zorgverleners dankzij digitale ondersteuning meer tijd over hebben voor de patiënt. En meer tijd voor het laten ‘spreken’ van hun zesde zintuig.
Hoe moeilijk het soms ook is door alle verleidingen. Laten we die menselijke maat alsjeblieft niet vergeten! Want de zorg is en blijft mensenwerk, zoals ik ook in mijn keynote tijdens de eHealth Week expliciet benadrukte. En dáár moeten we heel, heel trots op zijn.